Η νεφρολιθίαση θεωρείται μια από τις πιο επώδυνες δυσλειτουργίες του ουροποιητικού συστήματος και μια από τις πιο συχνές ,αφού 1 στα 20 άτομα θα νοσήσει κάποια στιγμή στη ζωή του. Οι ρίζες της νεφρολιθίασης χάνονται στα βάθη των αιώνων ,πέτρες έχουν εντοπιστεί στα νεφρά μιας αιγυπτιακής μούμιας ηλικίας 7000 χρόνων!!!!

ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Το ουροποιητικό σύστημα αποτελείται από δύο νεφρά(δεξί και αριστερό) από δύο ουρητήρες, την ουροδόχο κύστη και την ουρήθρα. Τα νεφρά έχουν σχήμα μπιζελιού και εντοπίζονται στο μέσο της πλάτης παραπλεύρως της σπονδυλικής στήλης (δες σχήμα). Πρόκειται για όργανα που στην πραγματικότητα λειτουργούν σαν φίλτρα αίματος και απομακρύνουν τις άχρηστες ουσίες για τον οργανισμό μαζί με την περίσσεια νερού παράγοντας ούρα. Μέσω των ουρητήρων τα ούρα θα μεταφερθούν στην ουροδόχο κύστη όπου και αποθηκεύονται προσωρινά. Όταν συγκεντρωθεί μια ποσότητα ούρων τότε αυτά θα αποβληθούν από τον οργανισμό μέσω της ουρήθρας.

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ ΣΤΑ ΝΕΦΡΑ

Οι πέτρες στα νεφρά σχηματίζονται όταν υπάρχει μεγάλη ποσότητα αδιάλυτων χημικών ουσιών στη διαθέσιμη ποσότητα ούρων. Μερικοί από τους λόγους είναι:

• Αυξημένη ποσότητα ασβεστίου στα ούρα
  
• Αυξημένη ποσότητα οξαλικών στα ούρα
  
• Αυξημένη ποσότητα ουρικού οξέος στα ούρα
  
• Χαμηλά επίπεδα κιτρικών στα ούρα
  
• Χαμηλή ροή υγρών στα νεφρά (μικρός όγκος ούρων)
  

Τα νεφρά πρέπει να έχουν αρκετή ποσότητα υγρών για το σχηματισμό των ούρων, ώστε να είναι διαλυτές όλες οι ουσίες προς αποβολή. Σε περίπτωση αφυδάτωσης αυτό είναι αδύνατο με αποτέλεσμα οι αδιάλυτες ουσίες να δημιουργούν κρυστάλλους που σταδιακά θα μετατραπούν σε πέτρες.

ΕΙΔΗ ΠΕΤΡΩΝ

Η χημική σύσταση των πετρών εξαρτάται από τη σύσταση των ούρων. Οι τέσσερεις δημοφιλέστεροι τύποι πέτρας είναι:

• Πέτρες ασβεστίου (Ca)
  
• Πέτρες ουρικού οξέος (UA)
  
• Πέτρες στρουβίτη (Str)
  
• Πέτρες κυστίνης (Cy)
  

Πέτρες ασβεστίου: περίπου το 85% των περιστατικών νεφρολιθίασης αφορά πέτρες αποτελούμενες από Ca. Η κύρια αιτία σχηματισμού τους είναι η αυξημένη συγκέντρωση Ca στα ούρα (υπερασβεστουρία) . H περίσσεια Ca του σώματος μεταφέρεται φυσιολογικά από το αίμα στα νεφρά για να αποβληθεί μέσω των ούρων. Χαμηλά επίπεδα μαγνησίου και κιτρικού, υψηλά επίπεδα οξαλικών, νατρίου και ουρικού οξέος αποτελούν κατάλληλο περιβάλλον για το σχηματισμό πετρών ασβεστίου. Το ασβέστιο συνδυάζεται με οξαλικά ή φωσφορικά άλατα για το σχηματισμό τους. Οι πέτρες οξαλικού ασβεστίου είναι συνηθέστερες αυτών του φωσφορικού ασβεστίου οι οποίες προκύπτουν σε άτομα με ορμονικές ή μεταβολικές διαταραχές.

Πέτρες ουρικού οξέος: διατροφή πλούσια σε πουρίνες οδηγεί στην αύξηση του ουρικού οξέος στο αίμα και κατ’επέκταση αύξηση της αποβολής του μέσω των ούρων. Η μεγάλη συγκέντρωση του στα ούρα το καθιστά δυσδιάλυτο με αποτέλεσμα το σχηματισμό κρυστάλλων και προοδευτικά το σχηματισμό πέτρας. Αυτό το είδος νεφρολιθίασης αφορά το 10% των περιπτώσεων και είναι ο μόνος τύπος που μπορεί να αντιμετωπιστεί με φαρμακευτική αγωγή.

Πέτρες στρουβίτη: ο στρουβίτης είναι η το άλας με τη χημική ονομασία εναμμώνιο φωσφορικό μαγνήσιο του ασβεστίου. Τέτοιου είδους πέτρες σχηματίζονται όταν υπάρχει λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος. Οι χημικές ουσίες που απελευθερώνονται στο σημείο της λοίμωξης καθιστούν ουδέτερα τα ούρα και διευκολύνουν το σχηματισμό του στρουβίτη. Με αυτό τον τρόπο δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος, αφού η παρουσία του λίθου δεν επιτρέπει την εξάλειψη της λοίμωξης και ο λίθος μεγαλώνει όσο το μικρόβιο υπάρχει στα ούρα.

Πέτρες κυστίνης: Η κυστίνη είναι ένα αμινοξύ (δομικό συστατικό των πρωτεϊνών) και εντοπίζεται στους μυς, τα νεύρα και άλλα όργανα του σώματος. Αυξημένη αποβολή του αμινοξέος στα ούρα (κυστεινουρία) έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία πέτρας στα νεφρά. Αυτός ο τύπος νεφρολιθίασης είναι αρκετά σπάνιος και οφείλεται κυρίως σε γονιδιακούς λόγους (μεταφέρεται από γενιά σε γενιά).

ΤΙ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ- ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

Κληρονομικότητα: Φυσιολογικά το ουροποιητικό σύστημα διαθέτει μηχανισμούς που εμποδίζουν το σχηματισμό πέτρας στα νεφρά. Αυτοί οι μηχανισμοί φαίνεται να μην είναι το ίδιο αποδοτικοί σε όλους με αποτέλεσμα την αυξημένη πιθανότητα σχηματισμού πέτρας. Αυτός ο αδύναμος μηχανισμός μπορεί να κληροδοτηθεί από γενιά σε γενιά.

Γεωγραφική θέση: Σε περιοχές με ζεστό κλίμα και χαμηλά επίπεδα υγρασίας έχουν σημειωθεί αυξημένα κρούσματα νεφρολιθίασης σε σχέση με περιοχές λιγότερο ζεστές και με περισσότερη υγρασία.

Διατροφή: Αποτελεί παράγοντα κινδύνου μόνο σε περιπτώσεις που υπάρχει προδιάθεση για νεφρολιθίαση. Σε άλλες περιπτώσεις δεν παίζει κανένα ρόλο.

Φάρμακα

1. διουρητικά
   
2. αντιόξινα που περιέχουν ασβέστιο
   
3. αυξημένη πρόσληψη βιταμινών Α και D
   
4. κάποια αντιβιοτικά (σιπροφλοξασίνη)
   

Κατάσταση υγείας: υπάρχουν κάποιες ασθένειες που λόγω της φύσης τους μπορούν να προκαλέσουν νεφρολιθίαση. Μερικές από αυτές είναι:

1. αρθρίτιδα
2. κολίτιδα
   
3. ουρική αρθρίτιδα
   
4. υπέρταση
   
5. διαταραχές μεταβολισμού (π.χ. υπερπαραθυροειδισμός )
   
6. λοιμώξεις ουροποιητικού
   
7. άλλες νόσοι των νεφρών (σπογγοειδής νεφρός κ.α.)
   

 ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Μια μικρή πέτρα διαμέτρου 4mm έχει 90% πιθανότητες να περάσει από τα νεφρά στον ουρητήρα και να αποβληθεί χωρίς πρόβλημα. Πέτρες με διάμετρο μεγαλύτερη από 8mm είναι πολύ πιθανό να κολλήσουν είτε στα νεφρά, είτε στον ουρητήρα προκαλώντας σπασμούς και έντονους πόνους στην περιοχή. Άλλα πιθανά συμπτώματα είναι :

• αίμα στα ούρα
  
• συχνοουρία
  
• ναυτία- εμετός
  
• πόνος κατά την ούρηση
  
• ευαισθησία στην κοιλιακή χώρα
  
• λοίμωξη του ουροποιητικού (ακολουθούμενη πιθανώς από πυρετό, αίσθημα καύσου και μειωμένη όρεξη)
  

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση της νεφρολιθίασης περιλαμβάνει:

• λήψη πλήρους ιατρικούς ιστορικού
  
• σωματική εξέταση
  
• ανάλυση ούρων (για εντοπισμό αίματος ή βακτηρίου). Ο γιατρός ίσως σας ζητήσει να συγκεντρώσετε ποσότητα ούρων η οποία θα φιλτραριστεί για τον εντοπισμό άμμου.
  
• ανάλυση αίματος (εκτός από μια γενική αίματος θα εξεταστεί επίσης η κρεατίνη, επίπεδα ηλεκτρολυτών, ασβεστίου, νατρίου και ουρικού οξέος
  
• απεικονιστικές εξετάσεις. Με τον υπέρηχο μπορούμε να πάρουμε μια γενική εικόνα των οργάνων χωρίς να μπορούμε να όμως να εντοπίσουμε τις μικρές πέτρες και όσες βρίσκονται εκτός νεφρών. Είναι μέθοδος επιλογής για εγκύους. Με την ενδοφλέβια πυελογραφία (η λήψη απεικονίσεων του ουροποιητικού μετά από ενδοφλέβια έγχυση σκιαγραφικού) είναι δυνατόν να εντοπιστούν ανατομικές και λειτουργικές βλάβες των νεφρών. Το μειονέκτημα αυτής της μεθόδου είναι η πιθανότητα αλλεργικής αντίδρασης. Η παλίνδρομη πυελογραφία είναι ακτινογραφική απεικόνιση της αποχετευτικής οδού των ούρων και ελέγχει τυχόν απόφραξη σε αυτό. Είναι μια ασφαλής μέθοδος που χρησιμοποιείται όταν οι άλλες αποτυγχάνουν. Η υπολογιστική τομογραφία είναι μια από τις πιο σύγχρονες μεθόδους και μας δίνει πληροφορίες ακόμα και για το σχήμα της πέτρας. Με αυτή τη μέθοδο είναι δυνατό να αποκλειστεί το ενδεχόμενο άλλης νόσου που προκαλεί συμπτώματα όμοια με αυτά της νεφρολιθίασης (ρήξη σκωληκοειδούς, απόφραξη εντέρου, ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής).
  

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η θεραπεία εξαρτάται :

• από το μέγεθος της πέτρας
  
• το είδος της
  
• τη γενική κατάσταση υγείας του ασθενούς
  
• την ένταση των συμπτωμάτων
  

Οι πέτρες μεγέθους 4mm έχουν 90% πιθανότητες να αποβληθούν φυσικά, οι αντίστοιχες με διάμετρο 5-7mm 50% και όσες είναι μεγαλύτερες από 8mm σπάνια αποβάλλονται χωρίς χειρουργική επέμβαση. Όταν γίνει αποβολή της πέτρας ακολουθεί ταυτοποίηση των συστατικών της στο εργαστήριο, ώστε ο γιατρός να καθορίσει πως θα προληφθεί ο επανασχηματισμός της. Διαιτητικές αλλαγές ίσως κριθούν απαραίτητες ,ενώ σίγουρα θα είναι αναγκαία η πρόσληψη μεγάλης ποσότητας νερού (ώστε να αποβάλλονται καθημερινά περίπου 2 λίτρα ούρων).

Για να διευκολυνθεί η αποβολή της πέτρας μπορούν να χορηγηθούν φάρμακα που ανήκουν στην κατηγορία των α-αναστολέων (τεραζοσίνη, δεξαζοσίνη κτλ) τα οποία προκαλούν χαλάρωση των μυών του ουρητήρα και έτσι έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα στο 30% των περιπτώσεων. Επιπλέον χορηγούνται Μη Στεροειδή Αντιφλεγμονώδη Φάρμακα για την αντιμετώπιση του πόνου και αν αυτά αποτύχουν τότε ο γιατρός σας θα σας χορηγήσει οπιοειδή παυσίπονα.

Αν η πέτρα δεν αποβληθεί και ο πόνος είναι ανυπόφορος, έχει κλείσει η δίοδος ούρων από τον ουρητήρα ή υπάρχει κάποια λοίμωξη, τότε ο γιατρός σας θα προτείνει κάποια παρεμβατική θεραπεία.

Εξωσωματική λιθοτριψία με κύματα κρούσης (ΕΛΚΚ). Τα κύματα κρούσης είναι αρκετά δυνατά ώστε η πέτρα να σπάει. Είναι θεραπεία πρώτης γραμμής για πέτρες που βρίσκονται στον ουρητήρα και για όσες βρίσκονται στα νεφρά (με διάμετρο μικρότερη από 2mm).

Χρήση ουρηθροσκοπίου. Πρόκειται για ένα όργανο που χρησιμοποιείται αποκλειστικά από ουρολόγο. Εισέρχεται από την ουρήθρα και φτάνει στο σημείο που βρίσκεται η πέτρα όπου και τη σπάει σε μικρότερα κομμάτια. Αυτή η μέθοδος προτιμάται όταν η πέτρα έχει μετακινηθεί στον ουρητήρα.

Διαδερμική νεφρολιθοτομή. Σε αυτή τη μέθοδο το ενδοσκόπιο εισάγεται διαδερμικά είναι χρήσιμη όταν η ΕΛΚΚ αποτύχει και η πέτρα είναι πολύ μεγάλη.

Ανοιχτή εγχείρηση. Στις μέρες μας εμφανίζεται σπάνια.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Τα άτομα που έχουν προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό νεφρολιθίασης είναι αναγκαίο να υιοθετήσουν κάποιες συνήθειες ώστε να προληφθεί ο σχηματισμός πέτρας.

1. Αύξηση της πρόσληψης υγρών. Ο στόχος είναι 8-10 ποτήρια/ημέρα. Σταδιακή αύξηση της ποσότητας νερού που καταναλώνουμε δίνει χρόνο στον οργανισμό να αντιδράσει καλύτερα. Η ποσότητα νερού είναι αρκετή όταν τα ούρα είναι διαυγή ή υποκίτρινα.
   
   
2. Διαιτητικές αλλαγές ανάλογα με τον τύπο της πέτρας.
   

• Διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες
  
• Περιορισμός κατανάλωσης πουρινών (κυρίως κρέας)
  
• Συγκρατημένη κατανάλωση τροφών πλούσιων σε ασβέστιο, σε συνδυασμό με χαμηλή πρόσληψη νατρίου και πουρινών
  
• Αποφυγή τροφών πλούσιων σε οξαλικά (σκούρα πράσινα λαχανικά, ξηροί καρποί, σοκολάτα..)
  
• Περιορισμός στο αλάτι.
  

Φάρμακα που βοηθούν στην πρόληψη.

Πέτρες ασβεστίου: θειαζιδικά διουρητικά (αυξάνουν την αποβολή Ca και το όγκο των ούρων).κιτρικό οξύ (καθιστά λιγότερο όξινα τα ούρα) και ορθοφωσφορικά (μειώνουν την απορρόφηση Ca)

Πέτρες ουρικού οξέος: κιτρικό και διττανθρακικό κάλιο (καθιστούν λιγότερο όξινα τα ούρα) ,αλλοπουρινόλη (μειώνει τα επίπεδα UA στο αίμα)

Πέτρες κυστίνης: κιτρικό κάλιο (σε αλκαλικό pH δεν σχηματίζονται πέτρες Cy) πενικιλλαμίνη , καπτοπρίλη (διατηρούν διαλυμένη την Cy).

Πέτρες στρουβίτη: σπάνια χρησιμοποιούνται οι αναστολείς ουρεάσης λόγω των πολλών παρενεργειών.