Υπολογίζεται πως το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού θα παρουσιάσει σπασμούς κάποια στιγμή στη ζωή του, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρόκειται για σπασμούς προκαλούμενους από επιληψία. Οι σπασμοί που παρουσιάζουν τα υγιή άτομα(μη επιληπτικά) ονομάζονται συμπτωματικοί και μπορεί να οφείλονται σε υπογλυκαιμία, σε υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ , σε χρήση ναρκωτικών ουσιών ή σε άλλους λόγους. Όταν οι σπασμοί είναι επαναλαμβανόμενοι και σημειωθούν περισσότερα από δύο επεισόδια, τότε ίσως πρόκειται για επιληψία. Οι αιτίες πρόκλησης των σπασμών και της επιληψίας παραμένουν αδιευκρίνιστες για το 70% των περιπτώσεων…οι υπόλοιπες περιπτώσεις οφείλονται σε:
- Κακοήθεις υπερπλασίες
- Τραυματισμός κεφαλιού
- Τραυματισμός ακολουθούμενος από αιμορραγία
- Τραυματισμός κατά τη γέννηση
- Γενετική προδιάθεση
Αξίζει να επισημάνουμε ότι η επιληψία μπορεί να εμφανιστεί σε οποιανδήποτε ηλικία με αυξημένες πιθανότητες να εμφανιστεί στο πρώτο έτος της ζωής ή μετά την ηλικία των 55-60.
ΠΩΣ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΣΠΑΣΜΟΙ
Στον εγκέφαλο υπάρχουν κύτταρα που στέλνουν χημικά μηνύματα (νευροδιαβιβαστές )τα οποία μεταφράζονται σε ηλεκτρικά σήματα (από άλλα ειδικά κύτταρα) και έτσι δίνονται εντολές για την τέλεση λειτουργιών. Επίσης ο εγκέφαλος διαθέτει σύστημα που περιορίζει τη διάδοση ηλεκτρικών σημάτων προς λάθος κατευθύνσεις. Στην επιληψία η ισορροπία αυτή έχει χαθεί, με αποτέλεσμα να υπάρχει ηλεκτρική δραστηριότητα σε περιοχές που φυσιολογικά θα ήταν μηδενική. Αυτός ο βομβαρδισμός από ηλεκτρικά σήματα προκαλεί υπερδιέγερση και τελικά σπασμούς.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΕΠΙΛΗΠΤΙΚΟΥ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΥ
Το επιληπτικό επεισόδιο έχει αρχή, μέση και τέλος. Κάποιες φορές υπάρχουν πρόδρομα συμπτώματα (αύρα), που προειδοποιούν για τους επικείμενους σπασμούς. Παραθέτουμε μερικά από τα κυριότερα συμπτώματα σε κάθε φάση του επεισοδίου, τονίζοντας ότι κάποια άτομα ίσως εμφανίσουν διαφορετική συμπτωματολογία.
ΑΡΧΗ ΕΠΙΛΗΠΤΙΚΟΥ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΥ
ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ: déjà vu-διαφοροποιήσεις στη γεύση, την όσφρηση και την ακοή-θολή όραση, σκοτώματα-εγρήγορση-βαρύ στομάχι.
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ: φόβος-πανικός-δυσάρεστα συναισθήματα- ευχαρίστηση
ΣΩΜΑΤΙΚΑ: ζαλάδα-πονοκέφαλοι-ναυτία- μουδιάσματα
ΜΕΣΗ ΕΠΙΛΗΠΤΙΚΟΥ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΥ
ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ: σύγχυση- κώφωση- αίσθημα ηλεκτρισμού- απώλεια συνείδησης –εμπειρίες εκτός σώματος –απώλεια όρασης
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ: φόβος –πανικός
ΣΩΜΑΤΙΚΑ: σπασμοί- κινήσεις εκτός ελέγχου-αναστάτωση- δυσκολία στην ομιλία- σιελόρροια-επίμονο ανοιγοκλείσιμο βλεφάρων –αναποδογύρισμα ματιών –αδυναμία κίνησης- ακράτεια –δάγκωμα χειλιών –ακαμψία –εφίδρωση –δάγκωμα γλώσσας –τρίξιμο δοντιών –τρεμούλιασμα –νευρικές συσπάσεις –δυσκολία στην αναπνοή- αύξηση καρδιακού ρυθμού.
ΤΕΛΟΣ ΕΠΙΛΗΠΤΙΚΟΥ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΥ
ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ: απώλεια μνήμης –δυσκολία στη γραφή
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ: σύγχυση –κατάθλιψη –λύπη –φόβος –ντροπή –αμηχανία –απογοήτευση
ΣΩΜΑΤΙΚΑ: τραυματισμοί –δυσκολία στην ομιλία –μώλωπες –υπνηλία εξάντληση –πονοκέφαλοι –ναυτία –πόνος –δίψα –αδυναμία –τάση για ούρηση.
ΤΥΠΟΙ ΣΠΑΣΜΩΝ
Υπάρχουν διάφοροι τύποι σπασμών και κάθε άτομο μπορεί να βιώσει ένα από αυτούς ή και περισσότερους. Το είδος του σπασμού καθορίζεται από την περιοχή του εγκεφάλου που επηρεάζει η ηλεκτρική υπερδιέγερση καθώς και η ένταση αυτής. Έτσι διακρίνουμε:
ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΟΙ ΣΠΑΣΜΟΙ: επηρεάζουν και τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου και προκαλούν έλλειψη συνείδησης για λίγο ή περισσότερο χρόνο. Περαιτέρω διαχωρίζονται σε:
- Τονικοκλονικούς. Είναι οι πιο κοινοί σπασμοί. Αρχικά το σώμα είναι άκαμπτο και στη συνέχεια παρατηρούνται σπασμοί.
- Μυοκλονικούς . Πρόκειται για ταχύς σπασμούς με γρήγορες μυϊκές συστολές.
- Ατονικούς. Πρόκειται για απότομο χάσιμο του μυϊκού τόνου, έτσι προκαλούνται βίαιες πτώσεις με αποτέλεσμα την πρόκληση τραυματισμών.
- Ελάσσονες. Είναι συνήθεις στα παιδιά. Ξεκινούν χωρίς προειδοποίηση και διαρκούν λίγα δευτερόλεπτα. Το άτομο χάνει τη συνείδηση του και όταν επανέλθει συνεχίζει κανονικά την προηγούμενη δραστηριότητα του.
ΕΣΤΙΑΚΟΙ ΣΠΑΣΜΟΙ: Σ ’αυτούς τους σπασμούς η υπερδιέγερση επηρεάζει μόνο το ένα ημισφαίριο του εγκεφάλου και σε αυτούς εμπλέκονται συμπτώματα που σχετίζονται με την όραση, το συναίσθημα και την κίνηση. Τα βασικά χαρακτηριστικά τους είναι: δεν διαρκούν πολύ, σταματούν με φυσικό τρόπο , δε μπορεί να επέμβει κάποιος για να τους σταματήσει και τέλος είναι ακίνδυνοι για τους τρίτους. Περαιτέρω διαχωρισμός γίνεται και σε αυτή την κατηγορία: απλός εστιακός (η συνείδηση διατηρείται) και σύνθετος μερικός (η συνείδηση είναι περιορισμένη ή χάνεται τελείως)
ΜΗ ΕΠΙΛΗΠΤΙΚΟΙ ΣΠΑΣΜΟΙ: δεν προκαλούνται από ηλεκτρική υπερδιέγερση στον εγκέφαλο, αλλά από άλλες αιτίες.
STATUS EPILEPTICUS: πρόκειται για παρατεταμένους σπασμούς η για σπασμούς που συμβαίνουν κατά σειρά.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Μετά από οποιοδήποτε επεισόδιο σπασμού η επίσκεψη στον ειδικό νευρολόγο είναι άκρως απαραίτητη. Για τη διάγνωση της επιληψίας θα χρειαστεί:
- να δώσετε πλήρες ιατρικό ιστορικό
- εξετάσεις αίματος (για την εκτίμηση της γενικής κατάστασης υγείας και την εντόπιση προβλημάτων ηλεκτρολυτών ή σακχάρου)
- απεικονίσεις εγκεφάλου όπως είναι η αξονική τομογραφία (εντοπίζει βλάβες στον εγκέφαλο που μπορούν να είναι υπεύθυνες για επιληψία), το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (καταγράφει ηλεκτροχημική δραστηριότητα του εγκεφάλου και δίνει πληροφορίες μόνο για τη δεδομένη στιγμή).
Όταν διαμορφωθεί πλήρης εικόνα της ηλεκτρικής δραστηριότητας του εγκεφάλου, τότε ο γιατρός θα μπορέσει να συμπεράνει αν πρόκειται για επιληψία και να ταυτοποιήσει τον τύπο αυτής.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας θα γίνει αποκλειστικά και μόνο από γιατρό νευρολόγο, αφού πρώτα αυτός καταλήξει στον τύπο της επιληψίας . Η επιλογή της θεραπείας επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες όπως:
- αποτελεσματικότητα προηγούμενης αγωγής
- ηλικία του ατόμου που έχει επιληψία και γενική κατάσταση (π.χ. εγκυμοσύνη)
- ανεπιθύμητες ενέργειες
- συνυπάρχουσες παθήσεις και αλληλεπίδραση με άλλα φάρμακα
- τρόπος ζωής ασθενούς και δυνατότητα συμμόρφωσης στο θεραπευτικό σχήμα
ΠΩΣ ΑΝΤΙΔΡΟΥΜΕ ΣΤΗ ΘΕΑ ΕΠΙΛΗΠΤΙΚΟΥ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΥ
- διατηρούμε τη ψυχραιμία μας
- δε μετακινούμε τα άτομο σε άλλο μέρος
- δεν προσπαθούμε να κρατήσουμε το άτομο ακίνητο ή να αποτρέψουμε το σπασμό
- δεν προσπαθούμε να τον/την επαναφέρουμε στο συνειδητό
- απομακρύνουμε αντικείμενα που μπορούν να προκαλέσουν τραυματισμό
- γέρνουμε προσεκτικά το άτομο προς μια πλευρά ,ώστε να ελευθερώνονται τα υγρά που ίσως υπάρχουν στο στόμα. Δεν ανοίγουμε ποτέ το στόμα ούτε τοποθετούμε αντικείμενα μέσα σε αυτό.
- βάζουμε κάτι μαλακό κάτω από το κεφάλι του/της (μαξιλάρι, σακάκι)
- όταν τελειώσει το επεισόδιο, αφήνουμε το άτομο με επιληψία να ξεκουραστεί και αν είναι απαραίτητο καλούμε ασθενοφόρο (σε περίπτωση τραυματισμού).
ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ
Μύθος 1: άτομα με επιληψία έχουν διανοητική στέρηση.
Πραγματικότητα: τα άτομα με επιληψία είναι το ίδιο πνευματικά ικανά όσο και τα υπόλοιπα. Αν απομονώσουμε μια τυχαία ομάδα ατόμων, σ΄αυτήν θα υπάρχουν κάποιοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο ευφυείς. Το ίδιο συμβαίνει και για τα άτομα που έχουν επιληψία.
Μύθος 2: άτομα με επιληψία είναι βίαια και επιθετικά.
Πραγματικότητα: δεν έχει σημειωθεί καμία διαφοροποίηση όσον αφόρα τη ευερεθιστότητα ή την επιθετικότητα αυτής της ομάδας ατόμων σε σχέση με άλλες.
Μύθος 3: άτομα με επιληψία είναι ψυχικά ασθενή.
Πραγματικότητα: η επιληψία δεν πρέπει να σχετίζεται με ψυχική ασθένεια. Στην πραγματικότητα η πλειοψηφία όσων έχουν σπασμούς δεν αναπτύσσει ψυχικές ασθένειας. Ανησυχία και κατάθλιψη ίσως προκύψουν εξαιτίας του φόβου για επικείμενο επεισόδιο και των επιπτώσεων που θα έχει στη προσωπική ζωή του καθενός.
Μύθος 4: η επιληψία είναι μεταδοτική.
Πραγματικότητα: βεβαίως και δεν είναι !!
Μύθος 5: κάποιος γεννιέται με επιληψία.
Πραγματικότητα: η επιληψία μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία και το γονιδιακό υπόστρωμα του καθενός παίζει σημαντικό ρόλο.
Μύθος 6: πρέπει να βάλουμε ένα κουτάλι στο στόμα του ατόμου που είναι σε επιληπτικό επεισόδιο, ώστε να μην καταπιεί τη γλώσσα του.
Πραγματικότητα: σε καμία περίπτωση δεν τοποθετούμε αντικείμενα στο στόμα όποιου είναι σε επιληπτικό επεισόδιο!!! Άλλωστε είναι αδύνατον κάποιος να καταπιεί τη γλώσσα του. Αυτό που συμβαίνει στα αλήθεια είναι ότι η γλώσσα χαλαρώνει και μπορεί να κλείσει την αναπνευστική οδό.
Μύθος 7: κάποιος με επιληψία πρέπει να ακολουθεί δια βίου φαρμακευτική αγωγή.
Πραγματικότητα: υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις επιληψίας που απαιτούν θεραπεία μόνο για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Ο νευρολόγος βέβαια είναι αυτός που θα καθορίσει τη διάρκεια της θεραπείας.
